ชาวไทยรู้จักชื่อพระท่ามะปรางกรุนี้มานานนับร้อยปีแล้ว นับตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๑๗ เป็นต้นมา ต่อมาพระพิมพ์นี้ไม่ว่าจะพบจากกรุใดหรือจังหวัดใดก็ตาม ล้วนแล้วแต่เรียกนามนำหน้าว่า "พระท่ามะปราง" ทั้งสิ้น ดังเช่น พระท่ามะปราง กรุมะละกอ จ.พิจิตร, พระท่ามะปราง กรุวัดสำปะชิว จ.สุพรรณบุรี เป็นต้น

ในอดีตวัดท่ามะปรางขาดการบูรณะปฏิสังขรณ์จึงกลายสภาพเป็นป่ารก ไม่น่าเป็นที่อยู่อาศัยของพระภิกษุ สามเณร พระอุโบสถ ศาลาการเปรียญ และพระปรางค์ ก็ชำรุดทรุดโทรมเป็นอย่างมาก บริเวณสนามทั่วไปก็กลายเป็นที่ฝังศพ
สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ปีจอ พ.ศ. ๒๔๑๗ อันเป็นปีที่ ๗ ในรัชกาลสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พวกฮ่อเตรียมทัพใหญ่ที่มุทุ่งเชียงคำจะยกลงมาทางเมืองเวียงจันทน์ มุ่งตีเมืองหนองคาย กะว่าจะยกทัพไปทางเมืองหัวพันทั้งห้าทั้งหก ไปเมืองหลวงพระบางอีกทัพหนึ่ง ข่าวฮ่อเตรียมยกทัพใหญ่มาครั้งนี้ กรมการเมืองหนองคายรับทราบจึงรีบรายงานเข้ามายังกรุงเทพฯ ถึงพร้อมใบบอกของเจ้านครหลวงพระบาง

ขณะนั้นพระยามหาอำมาตย์ (ชื่น กัลยามิตร) เป็นข้าหลวงขึ้นไปมณฑลอุดร มณฑลร้อยเอ็ด และมณฑลอุบล เป็นกองทัพ และให้พระยานครราชสีมา (เมฆ) เกณฑ์กำลังเป็นกองทัพหนึ่งให้พระยามหาอำมาตย์ เป็นแม่ทัพยกไปป้องกันเมืองหนองคาย และโปรดให้เกณฑ์กำลังมณฑลพิษณุโลกเข้ากองทัพ ให้พระยาพิชัย (ดิษฐ์) คุมขึ้นไปช่วยป้องกันเมืองหลวงพระบางอีกทัพหนึ่ง
ฝ่ายกรุงเทพฯ โปรดเกณฑ์กำลังเข้ากองทัพให้เจ้าพระยาภูธราภัย สมุหนายก เป็นแม่ทัพยกไปปราบฮ่อทางเมืองหลวงพระบางอีกทัพหนึ่ง โปรดให้พระยามหินทรศักดิ์ธำรงค์ เป็นแม่ทัพยกไปปราบฮ่อทางเมืองหนองคายอีกทัพหนึ่ง
เมื่อกองทัพพระยามหาอำมาตย์ ยกขึ้นไปถึงเมืองหนองคาย ฮ่อก็ลงมาถึงฝั่งแม่น้ำโขง ฟากโน้นตั้งค่ายอยู่ที่วัดจันทน์ ในเมืองเวียงจันทน์แห่งหนึ่ง  ที่บ้านสีฐานแห่งหนึ่ง ที่บ้านโพนทานาแห่งหนึ่ง แล้วข้ามฟากมาตีเมืองปากเทือง แตกเมืองหนึ่ง

พระยามหาอำมาตย์ กับพระยานครราชสีมา (เมฆ) พระพรหมภักดี (การ สิงหเสณี) ยกกระบัตรเมืองนครราชสีมา ยกทัพขึ้นไปรบพุ่งกับพวกฮ่อ สู้อยู่วันหนึ่งก็แตกหนีไปหมด จับเป็นได้ก็มาก กล่าวกันว่าการรบในครั้งนั้นนอกจากพวกฮ่อแล้วยังมีทหารเงี้ยวปะปนอยู่ในกองทัพเป็นจำนวนมาก พวกเงี้ยวสู้รบกับทหารไทยไม่ไหว เพราะยิงทหารไทยเท่าไรลูกปืนก็หาลั่นออกไปไม่ เงี้ยวจึงทิ้งปืนวิ่งหนีและยอมจำนนต่อกองทัพไทยในที่สุด

สาเหตุครั้งนี้เพราะพวกทหารไทยที่เกณฑ์กำลังมาจากมณฑลพิษณุโลก มีพระท่ามะปราง จ.พิษณุโลก ห้อยคอบูชาแทบทุกคน สันนิษฐานว่าชาวเมืองพิษณุโลกได้พระท่ามะปราง จากกรุเจดีย์ที่แตกพังทลายลงไปในน้ำ ริมฝั่งแม่น้ำน่าน ใน พ.ศ. ๒๔๑๗ ด้วยเหตุนี้ชาวไทยจึงนิยมพระท่ามะปราง กรุวัดมะปราง จนได้รับสมญานามเกริกก้องว่า "พระเงี้ยวทิ้งปืน" สืบแต่นั้นมาพุทธคุณ พระท่ามะปราง ทุกพิมพ์ ทุกกรุ ถือว่ายอดเยี่ยมทางด้านแคล้วคลาด คงกระพันชาตรี รวมทั้งเมตตามหานิยม

"พระท่ามะปราง เนื้อผงผสมผงกุบางขุนพรหม" หลวงพ่อนารถ วัดศรีโลหะราษฏร์บำรุง จ.กาญจนบุรี พุทธคุณเยี่ยมยอดทางด้านคงกระพันชาตรี จัดสร้างประมาปี ๒๕๑๔

กอบทรัพย์พระใหม่ (www.kobsub.com)

โทร.081-661-9989, 083-956-6942

Email:kobsub@hotmail.com

LINE ID:kobsub